Trong các thiết bị điện gia dụng và công nghiệp, việc đảm bảo an toàn khi vận hành luôn được đặt lên hàng đầu. Một trong những linh kiện nhỏ nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ thiết bị khỏi nguy cơ cháy nổ do quá nhiệt chính là cầu chì nhiệt. Vậy cầu chì nhiệt là gì, có mấy loại, hoạt động ra sao và cách kiểm tra như thế nào? Hãy cùng Điện Lạnh AZ tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
XEM NGAY
Cầu chì nhiệt là gì ? tác dụng, ứng dụng
Cầu chì nhiệt (hay còn gọi là thermal fuse, nhiệt chì) là một linh kiện bảo vệ an toàn trong các thiết bị điện, hoạt động theo nguyên lý nhiệt độ. Khi nhiệt độ vượt ngưỡng cho phép, cầu chì nhiệt sẽ ngắt mạch vĩnh viễn để bảo vệ thiết bị khỏi cháy nổ hoặc hư hỏng do quá nhiệt.
Ký hiệu cầu chì nhiệt bạn có thể gặp trong mạch điện như:
- F viết tắt của cầu chì nhiệt (FUSE).
- T viết tắt của cầu chì nhiệt trễ (Time-delay).
Ví dụ: các bạn thấy trên thây cầu chì nhiệt có ghi TF 185 độ và 220V, 10A đây là giá trị mà cầu chị nhiệt có thể hoạt động được nếu lớn hơn cầu chì nhiệt sẽ bị đứt để bảo vệ thiết bị.
- TF 180 độ đây là giá trị mà cầu chì nhiệt chịu đựng được với mức nhiệt độ đó nếu nhiệt độ quá 180 độ cầu chì nhiệt sẽ bị đứt.
- 220V đây là giá chị điện áp mà cầu chị nhiệt cho phép nếu cao hơn cầu chì nhiệt sẽ bị đứt
- 10A đây là giá chị chịu đựng dòng tải của cầu chì nhiệt cho phép nếu dòng tai cao hơn 10A cầu chì nhiệt sẽ bị đứt.
Có mấy loại cầu chì nhiệt?
Cầu chì nhiệt thường được phân loại dựa trên nhiệt độ kích hoạt (nhiệt độ mà tại đó cầu chì sẽ ngắt mạch) và dòng điện tối đa mà nó có thể chịu đựng. Ví dụ, bạn có thể thấy các loại cầu chì nhiệt có ghi thông số như:
- TF (Thermal Fuse): 115°C, 240°C (mức nhiệt chịu đựng)
- 220V (điện áp định mức)
- 5A, 10A, 12A (dòng điện tải tối đa)
Có rất nhiều mức nhiệt độ kích hoạt khác nhau, ví dụ từ 65°C, 73°C, 85°C, 95°C, 100°C, 115°C, 121°C, 130°C, 135°C, 139°C, 142°C, 165°C, 175°C, 185°C, 192°C, 200°C, 210°C, 216°C, 220°C, 230°C, 240°C, 250°C, 280°C, v.v. Các loại này thường được ký hiệu bằng RY-XX hoặc TFXX, trong đó XX là nhiệt độ kích hoạt.
Cấu tạo của cầu chì nhiệt
Cầu chì nhiệt có cấu tạo khá đơn giản, bao gồm các thành phần chính:
- Phần tử cảm biến nhiệt (dây chảy/hợp kim nóng chảy): Đây là thành phần quan trọng nhất, thường được làm từ một loại hợp kim đặc biệt có điểm nóng chảy thấp (ví dụ như thiếc, chì, hoặc cadimi).
- Vỏ bảo vệ: Thường làm bằng vật liệu cách điện như sứ, thủy tinh, hoặc nhựa chịu nhiệt, có tác dụng bảo vệ phần tử cảm biến và cách điện.
- Chân kết nối: Dùng để kết nối cầu chì nhiệt vào mạch điện.
Nguyên lý hoạt động của cầu chì nhiệt
Cầu chì nhiệt hoạt động dựa trên nguyên lý giãn nở và nóng chảy của vật liệu dẫn nhiệt:
- Trong điều kiện bình thường: Khi thiết bị hoạt động ổn định và nhiệt độ nằm trong giới hạn cho phép, phần tử cảm biến nhiệt (dây chảy) bên trong cầu chì vẫn duy trì trạng thái rắn, tạo thành một mạch kín, cho phép dòng điện chạy qua.
- Khi quá nhiệt: Nếu nhiệt độ xung quanh cầu chì nhiệt (do thiết bị hoạt động quá tải, chập điện, hoặc lỗi linh kiện làm phát sinh nhiệt độ cao bất thường) đạt đến điểm nóng chảy của hợp kim trong dây chảy, dây chảy sẽ nóng chảy và đứt ra.
- Ngắt mạch: Khi dây chảy bị đứt, mạch điện sẽ bị hở, ngắt hoàn toàn dòng điện đi qua thiết bị. Điều này sẽ bảo vệ thiết bị khỏi bị cháy, hỏng hóc nặng hơn.
Lưu ý: Cầu chì nhiệt là loại một lần sử dụng. Khi đã bị kích hoạt (đứt), nó không tự phục hồi lại trạng thái ban đầu và cần phải được thay thế bằng một cái mới có thông số tương đương.
Hướng dẫn cách kiểm tra cầu chì nhiệt cực kỳ đơn giản
Bạn có thể kiểm tra cầu chì nhiệt bằng hai cách chính:
1. Quan sát bằng mắt thường:
- Tháo cầu chì nhiệt ra khỏi thiết bị.
- Quan sát xem dây bên trong cầu chì có bị đứt hoặc có dấu hiệu cháy đen không.
- Nếu thấy dây bị đứt hoặc vỏ bị biến dạng, cháy đen, rất có thể cầu chì đã hỏng và cần được thay thế.
Tuy nhiên, cách này không phải lúc nào cũng chính xác 100% vì một số trường hợp dây có thể đứt bên trong mà không có dấu hiệu rõ ràng bên ngoài.
2. Sử dụng đồng hồ vạn năng (chính xác hơn):
Bước 1: Đảm bảo thiết bị đã được ngắt nguồn điện hoàn toàn để tránh nguy hiểm.
Bước 2: Xoay núm điều chỉnh của đồng hồ vạn năng về thang đo điện trở (Ω) hoặc thang đo thông mạch (biểu tượng tiếng bíp).
Bước 3: Chạm hai que đo của đồng hồ vạn năng vào hai đầu (chân) của cầu chì nhiệt.
Bước 4: Đọc kết quả:
- Nếu đồng hồ vạn năng hiển thị giá trị điện trở rất thấp (gần bằng 0) hoặc phát ra tiếng bíp (đối với thang đo thông mạch): Điều này có nghĩa là cầu chì nhiệt vẫn còn tốt, thông mạch.
- Nếu đồng hồ vạn năng hiển thị giá trị điện trở vô cùng lớn (OL – Over Limit) hoặc không hiển thị gì (không có tiếng bíp): Điều này có nghĩa là cầu chì nhiệt đã bị đứt (không thông mạch) và cần được thay thế.
Khi thay thế cầu chì nhiệt, hãy đảm bảo chọn loại có thông số kỹ thuật (nhiệt độ kích hoạt và dòng điện định mức) tương đương với cầu chì cũ để đảm bảo an toàn và hiệu quả hoạt động của thiết bị.
Kết luận
Cầu chì nhiệt là một linh kiện bảo vệ quan trọng giúp đảm bảo an toàn cho các thiết bị điện khi xảy ra hiện tượng quá nhiệt. Việc hiểu rõ cấu tạo, nguyên lý hoạt động, phân loại và cách kiểm tra cầu chì nhiệt sẽ giúp bạn dễ dàng phát hiện và thay thế kịp thời khi thiết bị gặp sự cố. Để đảm bảo hiệu quả và độ bền cho thiết bị, hãy luôn sử dụng cầu chì đúng thông số kỹ thuật và thay mới khi cần thiết.
Tham khảo thêm: